Asèlman seksyèl an Ayiti, yon pratik ki chaje opinyon diferan

Asèlman seksyèl an Ayiti, yon pratik ki chaje opinyon diferan

‍Asèlman seksyèl rete yon diskriminasyon ki baze sou oryantasyon seksyèl ak idantite. Li se yon ansanm konpòtman, pawòl oswa aksyon ki gen gwo enpak sou moun k ap sibi li a. Poutan, opinyon tout moun pa menm sou pratik sa.

Asèlman seksyèl fèt anpil kote an Ayiti : nan lari, nan lekòl, anndan enstitisyon yo, elatriye. Li fasil pou w jwenn moun ki kwè li nòmal pou li ap fè kòmantè vire tounen sou kò moun, swa pou atire yo sou li, oubyen pou nwi yo, san panse kijan pawòl, oubyen aksyon seksyèl sa yo ka afekte moun ki sibi yo a anpil.

Depi yo pale de asèlman seksyèl, reyaksyon yo toujou anpil epi yo chak ale nan yon sans diferan. Konsa, gen moun nan sosyete a ki kwè asèlman seksyèl se yon reyalite enpòte ki pa gen anyen pou li wè ak Ayiti. JanJan fè pati moun sa yo « Sa nou rele asèlman an, li pa koresponn ak Ayiti. Isit la sa yo se fason pa nou pou nou montre medam yo nou apresye yo ». Dayè, daprè JanJan, sa pa deranje medam yo « Medam yo byen renmen lè n ap plede gade yo, ba yo ti zye dou ».

Li enpòtan pou nou presize yo pale tou de tizonnnay seksyèl an kreyòl pou fè referans ak asèlman seksyèl, men jiris Larson Eder Achemé eksplike nou « tizonnnay seksyèl » la poko gen okenn baz jiridik. Tèks ki pibliye epi ki pale de asèlman seksyèl la, poko genyen yon ekivalans kreyòl ki pou ta site tizonnnay seksyèl.

‍Asèlman seksyèl, yon pratik tout moun pa konprann menm jan

Ronal gen yon lòt jan li konprann asèlman seksyèl daprè li, menm aksyon an ka asèlman seksyèl pou yon moun, li pa sa pou yon lòt, l ap eksplike : « Sa depann de rapò ki genyen ant moun yo, si moun yo pwòch, mwen pa wè sa deranje, alevwa pou nou ta pale de asèlman. Lèfini depi moun lan dakò, w ap tou wè sa ». Se menm opinyon an pou Sara « Mwen ka di yon gason li byen kanpe chak maten, depi l pa di m sa deranje l, mwen pa wè ki mal ki gen nan sa ».

Menm jan òganizasyon Plan International fè konnen li, gen anpil rezon ki montre poukisa anpil moun toujou pa vle aksepte yon seri konpòtman ak aksyon se asèlman seksyèl. Youn nan premye eleman yo se edikasyon ki pa fèt anndan fanmi yo ak anndan lekòl yo, pou atire atansyon moun yo sou sa ki asèlman an. Konsa, jenerasyon yo kontinye transmèt menm pèsepsyon yo genyen sou pratik sa a, san anyen pa chanje. Respè pou kò moun ak oryantasyon seksyèl yo, pa souvan jwenn plas yo nan pwogram enstriksyonèl yo.

Yon lòt bò, Plan International presize nan anpil kilti, gason yo souvan konsidere kòm siperyè pase fanm yo, nan tout nivo relasyon yo. Sa ki lakòz anpil gason twouve li nòmal pou yo gen nenpòt konpòtman anvè fanm yo. Konpòtman sa yo jwenn rasin yo tou nan fason fanmi yo kreye relasyon ki egziste ant ti gason ak tifi yo depi lè yo nan laj ki pi piti yo. 

Bò kote pa Jewòm, afè asèlman sa a prèske fè gason pa ka koze ak fanm, oubyen envès la « Si tout ti jès sa yo se asèlman, kòman moun pral fè koutize moun? Si bagay sa te konsa vre, anpil bèl fwaye ki egziste jodi a pa t ap la paske se nan plede fè ti avans relasyon sa yo bati. » Eksplikasyon Jewòm fè wè nesesite ki genyen pou plis moun enfòme ak sansiblize sou siy ki ka montre kilè yon moun mal alèz fas ak yon demann ki oryante sou relasyon moun ak moun.

‍Kisa lalwa di sou asèlman seksyèl an Ayiti?

« Lèfini, kiyès ki ka kondane m si m jis bay yon fanm yon ti tap? » sa a, se kesyon Jinyò, yon jèn gason ki pa vle tande pale de pawòl asèlman an ditou. Poutan, nan menm moman an, li souliye yon aspè enpòtan nan koze asèlman seksyèl la an Ayiti, zafè kad legal la. 

Jiris Larson Eder Achemé fè nou konnen gen dispozisyon ki pale de agresyon seksyèl, sa ki diferan pou asèlman seksyèl, dènye tèks lwa ki pale de asèlman seksyèl la an Ayiti, se nouvo Kòd Penal la ki te pibliye an 2020 an. Atik 307 kòd la defini asèlman seksyèl la epi prevwa sanksyon tankou 6 mwa jiska yon lane prizon, amann soti nan 10mil jiska 25mil goud. Nan lòt ka kote asèlman an fèt ak plizyè moun kòm otè oswa konplis, oubyen si te gen menas, sanksyon yo ka rive jiska 3 lane prizon, 75mil goud amann.

Men jounen jod a, nouvo Kòd penal sa a ki te prevwa pou kòmanse aplike an 2022, poko antre an aplikasyon akoz sousi politik, epi deba ki te genyen sou kèk dispozisyon ki dapre kèk moun, te manke moral, se sa Mesye Achemé eksplike nou. Kanta pou ansyen kòd penal ayisyen an ki la depi nan diznevyèm syèk (1835), li pa kadre ditou ak reyalite n ap viv kounya, dapre jiris la. 

Silans viktim yo, konte anpil nan pwosesis ki nòmalize asèlman seksyèl la. Plan International bay plizyè rezon ki fè viktim asèlman yo pa denonse koupab yo. Youn ladan yo, se sitou paske yo pè reprezay. Sitiyasyon sa a tou sèvi pon ak aselè yo paske yo kwè depi moun nan pa di non, se paske li dakò. Li enpòtan pou nan edikasyon ak sansibilizasyon yo montre moun kijan li nesesè pou yo denonse tout move zak, sou kèlkeswa fòm lan, depi se asèlman seksyèl.

Pou fini, reyalite asèlman seksyèl la an Ayiti melanje ak yon pakèt faktè soyal, kiltirèl, legal ki ba li plis enpòtans toujou nan fason li dwe trete nan peyi a. Edikasyon ak sansibilizasyon ap rete 2 gwo mwayen pou ede moun konprann epi konbat pratik sa a. San nou pa bliye travay legal ki dwe fèt yo sou sijè sa.

‍Non ki itilize yo se pa bon non moun ki pale yo, sof non jiris la ki otantik.

Merck’n Sley Suprême Jean-Pierre 

‍